Ιανουάριος 2018 - LIFE JunEx

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Ο δασικός τύπος οικοτόπου προτεραιότητας *9562 «Ελληνικά Δάση Αρκεύθου» εμφανίζεται στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών και καλύπτει έκταση 21.921 στρεμμάτων, καταλαμβάνοντας το 5,2% της έκτασης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών και το 78,4% της έκτασης του συγκεκριμένου τύπου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Χαρακτηρίζεται από δασολιβαδικά συστήματα, τα οποία συνδυάζουν δασική και κτηνοτροφική παραγωγή, καθώς στο παρελθόν δραστηριότητες όπως η βόσκηση, η κλαδονομή και η καυσοξύλευση είχαν ως αποτέλεσμα τη διατήρηση των αραιών δασών αρκεύθου και την αργή αλλά σταθερή αναγέννηση τους. Η μείωση της κτηνοτροφίας έχει αλλάξει την ισορροπία υπέρ των πλατύφυλλων ξυλωδών ειδών, όπως η δρυς, η οστρυά και ο γαύρος, σε βάρος των αρκεύθων. Κατά την έναρξη του έργου LIFE12 NAT/GR/00539-JunEx, το 48% των δασών αρκεύθου είχε καταγραφεί ως μικτό δάσος με φυλλοβόλα πλατύφυλλα με περιορισμένη παρουσία και αναγέννηση της υψηλής αρκεύθου και υποβαθμίζουν τα δάση αυτά.

Κύριος σκοπός του έργου JunEx ήταν η ανόρθωση, αποκατάσταση και ανάδειξη του δάσους των αρκεύθων μέσω της επανέναρξης της παραγωγικής δραστηριότητας της βόσκησης ως μέτρο διαχείρισης και προστασίας του δάσους. Οι δράσεις που σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν καλύπτουν τους επιμέρους στόχους:

• Διατήρηση των περιοχών, όπου τα Ελληνικά Δάση Αρκεύθου βρίσκονται σε καλή κατάσταση
• Αποκατάσταση περιοχών που έχουν υποβαθμιστεί: (α) λόγω της εισβολής πλατύφυλλων ειδών και (β) λόγω της συσσώρευσης βιομάζας και απορριμμάτων
• Ενίσχυση της χαμηλής φυσικής αναγέννησης
• Μείωση των απειλών, όπως η οικολογική διαδοχή ή η πιθανότητα πυρκαγιάς
• Αύξηση και διάχυση της επιστημονικής γνώσης για τον τύπο οικοτόπου *9562 και ανάδειξη της αξίας του.
  
  

Β) Καλές πρακτικές

Οι κεντρικές δράσεις του έργου για την αποκατάσταση και διατήρηση των δασών αρκεύθου ήταν η αραίωση των φυλλοβόλων πλατύφυλλων μέσω επιλεκτικών υλοτομιών (δασοκομικοί χειρισμοί), η βόσκηση και η συλλογή απορριμμάτων, οι οποίες βασίστηκαν στη συμμετοχή τοπικών ομάδων και κατοίκων της περιοχής.

Το έργο με τη συνεργασία όλων των επιπέδων της Δασικής Υπηρεσίας, του Δήμου Πρεσπών και του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών πέτυχε την αποκατάσταση των δασών αρκεύθου, καθώς:

• Εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά συνεργατικά και μη-ανταγωνιστικά δασοκομικοί χειρισμοί και βόσκηση, ως μέτρα διαχείρισης των δασών αρκεύθου, δημιουργώντας υψηλής αξίας βοσκήσιμη έκταση
• Κατασκευάστηκαν υποστηρικτικά έργα κτηνοτροφίας για τη συνέχιση της βόσκησης μετά το τέλος του έργου και τη διατήρηση του παραδοσιακού δασολιβαδικού συστήματος
• Καθαρίστηκαν μεγάλες περιοχές δασών αρκεύθου από απορρίμματα και δημιουργήθηκαν κατάλληλες υποδομές για τη βελτίωση της διαχείρισης τους από τον Δήμο Πρεσπών
• Αυξήθηκε η συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού σε όλες τις δράσεις διαχείρισης
• Αναδείχθηκαν πρακτικά κοινωνικό-οικονομικά οφέλη από την αποκατάσταση και ορθή διαχείριση των δασολίβαδων αρκεύθου, συμβάλλοντας στη διάχυση των αποτελεσμάτων των δράσεων
• Δημιουργήθηκαν νέες ευκαιρίες προβολής και προώθησης του τύπου οικοτόπου προτεραιότητας *9562, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών.

Η εφαρμογή των δράσεων από υλοτόμους, κτηνοτρόφους και αρμόδιους φορείς είχε ως αποτέλεσμα την άμεση ενημέρωση τους, η οποία ενισχύθηκε από ημερίδες, ενημερωτικό υλικό και περιβαλλοντική εκπαίδευση σε τοπικό επίπεδο. Επίσης απαραίτητη ήταν και η συνεχής επικοινωνία με τις σχετικές υπηρεσίες, οι οποίες συνέβαλαν καθοριστικά στην ομαλή εφαρμογή των δράσεων και την επικοινωνία του έργου. Για τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης διοργανώθηκαν θερινά σχολεία για φοιτητές και επαγγελματίες δασολόγους και η ομάδα του έργου συμμετείχε σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και δράσεις δικτύωσης με σχετικά προγράμματα προβάλλοντας τη διαχείριση δασολιβαδικών συστημάτων.

Γ) Αποτελέσματα

Τα άμεσα αποτελέσματα μετά την εφαρμογή των μέτρων στις περιοχές υλοποίησης ήταν, ότι ευνοήθηκε η χλωριδική ποικιλότητα, αυξήθηκε ο αριθμός των τυπικών ειδών της χλωρίδας που συναντά κανείς στα δάση αρκεύθου, κυριαρχούν πλέον οι άρκευθοι, περιορίστηκε η πυκνότητα των πλατύφυλλων, διανοίχθηκαν μονοπάτια και μειώθηκε η απειλή του κινδύνου εξάπλωσης πυρκαγιάς καθώς μειώθηκε η νεκρή οργανική ουσία και τα απορρίμματα.

Παράλληλα, δημιουργήθηκαν ευνοϊκότερες συνθήκες φυσικής αναγέννησης των αρκεύθων, με θετικά πρώτα αποτελέσματα και ενισχύθηκε ο πληθυσμός με περισσότερα από 100 φυτάρια αρκεύθων μέσω σπορών και φυτεύσεων. Επίσης, αυξήθηκε ουσιαστικά η γνώση σε ό,τι αφορά τη φυσική αναγέννηση και τις δυνατότητες τεχνητής εγκατάστασης του είδους.

Μετά το τέλος του έργου, οι σημαντικότερες δράσεις, όπως οι επιλεκτικές υλοτομίες και η βόσκηση θα πρέπει να συνεχιστούν στα δάση αρκεύθου για τη διατήρηση τους και προς αυτή την κατεύθυνση στο πλαίσιο του έργου εντάχθηκαν:

1. προτάσεις αποκατάστασης και διαχείρισης του τύπου οικοτόπου *9562 στο οικείο διαχειριστικό σχέδιο της Δασικής Υπηρεσίας και
2. μέτρα για την ενίσχυση της βόσκησης στο Διαχειριστικό Σχέδιο Βόσκησης του Δήμου Πρεσπών, το οποίο ολοκληρώθηκε από το Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών

Η ένταξη προτάσεων στα διαχειριστικά σχέδια εξασφαλίζει τη συνέχεια των δράσεων και καθιστά τους δασοκομικούς χειρισμούς και τη βόσκηση ως διαχειριστικά εργαλεία για τη διατήρηση των δασολίβαδων αρκεύθου, αλλά και άλλων σημαντικών τύπων οικοτόπων στην περιοχή. Τα έργα υποστήριξης της κτηνοτροφίας θα χρησιμοποιηθούν από κτηνοτρόφους βάσει σχεδίου και οι υποδομές για την ορθή διαχείριση των σκουπιδιών θα συμβάλλουν θετικά στο έργο του Δήμου Πρεσπών.

Στην ιστοσελίδα του έργου είναι διαθέσιμα τα αποτελέσματα (βλ. εκλαϊκευμένη αναφορά)  και θα προωθούνται σχετικές ενημερώσεις.