Φεβρουάριος 2018 - LIFE Index-Air

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Τα αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ) είναι ένα σύνθετο μίγμα μικροσκοπικών σωματιδίων που προέρχονται από ανθρωπογενείς και φυσικές πηγές. Η σωματιδιακή ρύπανση παραμένει ένα κύριο περιβαλλοντικό πρόβλημα σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ παράλληλα νέα στοιχεία σχετικά με τις αρνητικές επιπτώσεις της στην υγεία συνεχίζουν να εμφανίζονται. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί σημαντική βελτίωση όσον αφορά τις στρατηγικές ελέγχου των ανθρωπογενών εκπομπών στις αστικές περιοχές της Ευρώπης. Ωστόσο, το ποσοτικό αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ελέγχου στην πραγματική έκθεση του πληθυσμού, ιδιαίτερα όσον αφορά συγκεκριμένα τοξικά συστατικά των σωματιδίων, παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστο.  

Ο κύριος σκοπός του έργου LIFE Index-Air είναι να συνδυάσει βάσεις δεδομένων ποιότητας αέρα στην εξωτερική ατμόσφαιρα και σε εσωτερικούς χώρους, με ένα πακέτο επιλεγμένων μοντέλων, με στόχο την ανάπτυξη ενός καινοτόμου και ευέλικτου εργαλείου άσκησης πολιτικής. Συγκεκριμένα, το εργαλείο αυτό θα ορίσει μια σχέση μεταξύ της έκθεσης του πληθυσμού σε μίγματα σωματιδιακών συστατικών και των πηγών εκπομπής των ΑΣ. Η εφαρμογή του εργαλείου σε διαφορετικές πόλεις της Ε.Ε. θα δείξει στην πράξη την ικανότητά του: i) να υπολογίζει τα επίπεδα έκθεσης του πληθυσμού και τη δόση στον οργανισμό όσον αφορά συγκεκριμένα χημικά συστατικά των ΑΣ, ii) να ποσοτικοποιεί τις επιπτώσεις στην υγεία από την έκθεση σε χημικές ουσίες που  σχετίζονται με τη σωματιδιακή ρύπανση, iii) να εκτιμά την επίδραση των πηγών στα επίπεδα έκθεσης του πληθυσμού, και iv) να αξιολογεί τη μείωση των επιπέδων έκθεσης που επιτυγχάνεται, βάσει μεταβολών στις εκπομπές ΑΣ, για κάθε πηγή χωριστά. Το εργαλείο θα αναπτυχθεί με στόχο την αποδοτική διαχείριση και θα επιτρέπει σε τοπικούς, περιφερειακούς και εθνικούς φορείς λήψης αποφάσεων να αξιολογούν με ποσοτικά στοιχεία το αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών πολιτικών τους σε σχέση με την έκθεση του πληθυσμού, καθώς και να σχεδιάζουν νέες στρατηγικές ελέγχου.

Β) Καλές πρακτικές

Το έργο LIFE Index-Air στοχεύει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών διαχείρισης της ατμόσφαιρας, με τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα όσον αφορά την προστασία της δημόσιας υγείας.  Οι επιμέρους δράσεις και καλές πρακτικές που προωθούνται μέσω του έργου είναι:

1) Η εκτίμηση επικινδυνότητας του πληθυσμού με βάση τη πραγματική έκθεση των πολιτών, ποσοτικοποιημένη μέσω υπολογιστικών μοντέλων της προσωπικής έκθεσης και της δόσης στον οργανισμό, και όχι βάσει των επιπέδων ρύπανσης της εξωτερικής ατμόσφαιρας, που είναι η συνήθης πρακτική

2) Η μελέτη των κύριων παραμέτρων υγείας που συνδέονται με την έκθεση σε ΑΣ, όχι μόνο σε σχέση με την ολική μάζα σωματιδίων αλλά και με συγκεκριμένα σωματιδιακά συστατικά και πηγές εκπομπής

3) Η ανάπτυξη και εφαρμογή μιας καινοτόμου μεθοδολογίας σύνδεσης των εκπομπών ρύπανσης με ποσοτικοποιημένες επιπτώσεις στην υγεία, η οποία θα παραδοθεί στις αρμόδιες αρχές υπό τη μορφή ενός ευέλικτου εργαλείο λήψης αποφάσεων, για την αξιολόγηση στρατηγικών ελέγχου και για το μακροχρόνιο σχεδιασμό πολιτικών διαχείρισης της ποιότητας του αέρα

4) Η παροχή συνεχούς υποστήριξης στις αρμόδιες αρχές στο πλαίσιο της εφαρμογής της «Θεματικής Στρατηγικής για την Ατμοσφαιρική Ρύπανση» και της ανάπτυξης σχεδίων δράσης για την ποιότητα του αέρα

5) Η ευαισθητοποίηση του κοινού, και ιδιαίτερα της νέας γενιάς πολιτών,  μέσω ενός πλάνου διάχυσης με στοχευμένες δράσεις (όπως η διεξαγωγή διαδραστικών ενημερωτικών σεμιναρίων σε μαθητές Δημοτικών σχολείων), με στόχο την αναγνώριση απλών καθημερινών συνηθειών που βοηθούν στη μείωση της έκθεσης σε επικίνδυνους για την υγεία ρύπους και την εν γένει υιοθέτηση πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον.

Γ) Αποτελέσματα

Τα πρώτα αποτελέσματα του έργου αφορούν σε μετρήσεις των επιπέδων συγκέντρωσης των σωματιδίων ΑΣ10 και ΑΣ2,5, καθώς και επιμέρους συστατικών τους, σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους κατοικιών και Δημοτικών σχολείων. Τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί έως τώρα καταδεικνύουν συχνά υψηλά επίπεδα ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους όπου κινούνται καθημερινά τα παιδιά, καθώς και σημαντική επίδραση των εξωτερικών πηγών ρύπανσης στις εσωτερικές συγκεντρώσεις. Τα τελικά παραδοτέα, τα οποία θα είναι διαθέσιμα με την ολοκλήρωση του έργου στους φορείς λήψης αποφάσεων αλλά και στο κοινό, μέσω της ιστοσελίδας του έργου, περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

• ‘Ένα εργαλείο άσκησης πολιτικής για την αποτελεσματική διαχείριση της ατμόσφαιρας και την προστασία της δημόσιας υγείας
• Μία βάση δεδομένων της συγκέντρωσης και χημικής σύστασης των αιωρούμενων σωματιδίων σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους, σε αστικές περιοχές της Ευρώπης
• Χάρτες ρύπανσης και επιπέδων έκθεσης του πληθυσμού με υψηλή χωρική και χρονική ανάλυση, για πέντε Ευρωπαϊκές πόλεις (Λισαβόνα, Πόρτο, Αθήνα, Κουόπιο και Τρεβίζο)
• Εκτίμηση της δόσης των επιμέρους σωματιδιακών συστατικών στον ανθρώπινο οργανισμό και συσχέτιση με συγκεκριμένες επιπτώσεις στην υγεία
• Αναγνώριση αποτελεσματικών μέτρων ελέγχου της ρύπανσης, με χρήση τεκμηριωμένων στοιχείων για την επίδραση των διαφορετικών πηγών ρύπανσης στα επίπεδα έκθεσης των πολιτών και στη δημόσια υγεία.

Εντός του 2018, θα οργανωθούν ενημερωτικές ημερίδες στη Λισαβόνα, την Αθήνα και το Κουόπιο ώστε να κοινοποιηθούν τα πρώτα αποτελέσματα του έργου στους ενδιαφερόμενους φορείς. Επιπλέον θα παρουσιαστεί σε αρχική μορφή το υπό ανάπτυξη εργαλείο άσκησης πολιτικής, και θα καταγραφούν οι πρώτες εντυπώσεις και προτάσεις από τη μεριά των τελικών φορέων – χρηστών.