Δεκέμβριος 2017 - LIFE CHARM

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Η λεκάνη απορροής του ποταμού (ΛΑΠ) Ασωπού βρίσκεται στη Στερεά Ελλάδα και καταλαμβάνει έκταση περίπου 1100 km². Η βιομηχανία στην περιοχή αναπτύχθηκε σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, σε τέτοιο σημείο ώστε το 20% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής της χώρας να συγκεντρώνεται εκεί. Η ανάπτυξη αυτή σε αρκετές περιπτώσεις έγινε χωρίς έλεγχο με αποτέλεσμα να υποβαθμισθεί η ποιότητα των υδατικών πόρων. Η μεγαλύτερη ανησυχία στους κατοίκους της περιοχής προήλθε από τις υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου (Cr(VI)) που μετρήθηκαν στα υπόγεια νερά, οι οποίες, σε ορισμένες περιοχές, υπερβαίνουν τα 100 μg/l. Η παρουσία του Cr(VI) στα υπόγεια νερά θα μπορούσε, εν μέρει, να αποδοθεί στο γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής, γεγονός που καθιστά δύσκολο το έργο τόσο του προσδιορισμού ανώτερων αποδεκτών τιμών (ΑΑΤ) για το χρώμιο, όσο και της διαμόρφωσης προτάσεων για την εφαρμογή κατάλληλων τεχνολογιών και μέτρων αποκατάστασης. Το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο “Χρώμιο στα υπόγεια νερά της λεκάνης του Ασωπού: τεχνολογίες και μέτρα αποκατάστασης (CHARM)” είχε ως στόχο να συμβάλει σημαντικά στην επίλυση αυτού σύνθετου προβλήματος που απειλεί την αειφόρο ανάπτυξη των υπόγειων υδάτων.

Β) Καλές πρακτικές

Στο πλαίσιο του LIFE CHARM συντάχθηκε ένας οδικός χάρτης για τα απαιτούμενα μέτρα που θα πρέπει να υλοποιηθούν στο μέλλον για την περιβαλλοντική προστασία και την αποκατάσταση της ποιότητας των υδατικών πόρων της ΛΑΠ Ασωπού. Ο οδικός αυτός χάρτης αποτέλεσε τη συνισταμένη όλων των δράσεων του ερευνητικού έργου LIFE CHARM και είναι συλλογική προσπάθεια όλων των μελών της ερευνητικής ομάδας. Κατά την σύνταξη του προγράμματος μέτρων για την προστασία της ΛΑΠ Ασωπού ιδιαίτερο βάρος δόθηκε σε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης ώστε το προτεινόμενο πρόγραμμα μέτρων να λαμβάνει υπόψη τις ανησυχίες και τις προτάσεις των ενδιαφερόμενων μερών και της τοπικής κοινωνίας όπως αποτυπώθηκαν στο πλαίσιο της φάσης διαβούλευσης που περιλάμβανε συναντήσεις με εμπλεκόμενους φορείς, πλήθος ημερίδων και την αποστολή ερωτηματολογίου. Το Πρόγραμμα Μέτρων συντάχθηκε στο πνεύμα και την ουσία της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και περιλαμβάνει μέτρα που εντάσσονται σε έξι άξονες προτεραιότητας: 1) Θεσμικά – Διαχειριστικά, 2) Περιβαλλοντικά, 3) Αποκατάσταση έντονα ρυπασμένων περιοχών, 4) Εφαρμογή τεχνολογιών άντλησης και επεξεργασίας υπόγειων υδροφορέων ρυπασμένων με χρώμιο, 5) Ρύθμιση των χρήσεων νερού στη ΛΑΠ Ασωπού και 6) Δράσεις διάχυσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. Ως αποτέλεσμα της συλλογικής αυτής προσπάθειας, σημαντικό μέρος των προτεινόμενων μέτρων εντάχθηκε στο Στρατηγικό Σχέδιο Προστασίας της ΛΑΠ Ασωπού που συνέταξε και υλοποιεί η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.

Κατά την συνολική διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στη μέγιστη δυνατή διάχυση των αποτελεσμάτων του προγράμματος. Επιδιώχθηκε η συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και τους αρμοδίους φορείς τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό, πιστεύουμε ότι το πρόγραμμα LIFE CHARM πέτυχε στην διαμόρφωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης στην τοπική κοινωνία και η σημαντική συμμετοχή των ενδιαφερομένων στις ημερίδες που διοργανώθηκαν στην Λιβαδειά και γενικότερα στις δράσεις του προγράμματος συνέβαλε στην ανάδειξη των προβλημάτων και στην επιτυχή ολοκλήρωση του έργου. Στόχος όλων των εταίρων που συμμετείχαν στο έργο είναι να συνεχίσουμε τις επαφές και συναντήσεις με ενδιαφερόμενους φορείς όπως βιομηχανίες, αρμόδιους φορείς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, κ.λπ. ώστε να προωθηθούν οι τεχνολογίες αποκατάστασης και τα μέτρα προστασίας της ΛΑΠ Ασωπού.

Γ) Αποτελέσματα

Το πρόγραμμα LIFE CHARM συνέβαλε στην αντιμετώπιση του προβλήματος της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού (ΛΑΠ) Ασωπού με χρώμιο. Στο πλαίσιο του προγράμματος αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε μεθοδολογία για τον καθορισμό ανώτερων αποδεκτών τιμών ολικού και εξασθενούς χρωμίου,  σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά, καθώς και την αξιολόγηση της γεωγενούς παρουσίας του Cr(VI) στα υπόγεια ύδατα.  Συγκεντρώθηκαν στοιχεία για τον προσδιορισμό της έκτασης της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων της περιοχής και αναγνωρίσθηκαν επίσης οι σημαντικότερες βιομηχανίες που παράγουν υγρά απόβλητα με υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου και επιχειρήθηκε η ποιοτική και ποσοτική εκτίμηση των ρυπαντικών τους φορτίων σε χρώμιο. Στο πλαίσιο του προγράμματος, εφαρμόσθηκαν καινοτόμες μέθοδοι δειγματοληψίας και προσδιορίσθηκε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένας έντονα ρυπασμένος υπόγειος υδροφορέας με συγκεντρώσεις Cr(VI) που υπερβαίνουν τα 10.000 μg/l. Οι εταίροι του προγράμματος ανέπτυξαν και αξιολόγησαν σε πιλοτική κλίμακα τέσσερις εναλλακτικές τεχνολογίες για την επεξεργασία των υπόγειων υδάτων στις περιπτώσεις που εμφανίζουν υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου. 

Το τελικό παραδοτέο του προγράμματος, το οποίο αφενός βασίσθηκε στα ευρήματα του ερευνητικού προγράμματος LIFE CHARM και αφετέρου έλαβε υπόψη τις ανησυχίες όλων των ενδιαφερόμενων μερών, ήταν η θέσπιση Προγράμματος Μέτρων για τη ΛΑΠ Ασωπού το οποίο περιλαμβάνει βασικά και συμπληρωματικά μέτρα για την αποκατάσταση της ποιότητας των υπογείων υδάτων του Ασωπού αλλά και την ευρύτερη προστασία της ΛΑΠ Ασωπού. Για παράδειγμα, προτείνονται μέτρα όπως: η οριοθέτηση του ποταμού Ασωπού και ο καθορισμός ζωνών προστασίας του, η θεσμοθέτηση βιομηχανικής ζώνης στα Οινόφυτα, η διερεύνηση της δυνατότητας κατασκευής κεντρικής μονάδας επεξεργασίας των βιομηχανικών υγρών αποβλήτων, η εκπόνηση προγράμματος για τον εντοπισμό και την αποκατάσταση έντονα ρυπασμένων περιοχών, η εφαρμογή τεχνολογιών απορρύπανσης, η συστηματική και οργανωμένη καταγραφή και παρακολούθηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων της περιοχής της ΛΑΠ Ασωπού, κ.λπ. Το Πρόγραμμα Μέτρων διαμορφώθηκε σε στενή συνεργασία, και κοινοποιήθηκε στην τελική του μορφή στις αρμόδιες αρχές της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας και του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.