Μάρτιος 2019 - LIFE ElClimA

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) είναι ένα μεταναστευτικό γεράκι, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα είδη της χώρας μας, καθώς τα νησιά του Αιγαίου φιλοξενούν πάνω από το 85% του παγκόσμιου αναπαραγόμενου πληθυσμού του είδους.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μακροχρόνιων μελετών, κυρίως σε αποικίες του είδους στην Ελλάδα, η κατάσταση των πληθυσμών του Μαυροπετρίτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα των ενδιαιτημάτων όπου αναπαράγεται και τρέφεται, καθώς και από τη διαθεσιμότητα της τροφής. Αν και χαρακτηρίζεται ως εντομοφάγο, κατά την κρίσιμη περίοδο της αναπαραγωγής ο Μαυροπετρίτης τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με μικροπούλια, τα οποία διέρχονται από τις αποικίες του την περίοδο της φθινοπωρινής μετανάστευσης. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατανομή του είδους στο Αιγαίο έχει μετατοπιστεί βορειότερα, σε συμφωνία με τα σενάρια κλιματικής αλλαγής και τις προβλεπόμενες επιπτώσεις τους στην εξάπλωση των ειδών με βάση τον Κλιματικό Άτλαντα των πουλιών της Ευρώπης (Huntley et al. 2007). Πιθανολογείται ότι αυτή η μετατόπιση σχετίζεται (α) με την σταθερά αυξανόμενη θερμοκρασία του αέρα το καλοκαίρι στην Ανατολική Μεσόγειο (β) με τη θήρευση αβγών και νεοσσών από αρουραίους και (γ) με αλλαγές στη χρονική περίοδο διέλευσης του μεταναστευτικού ρεύματος στρουθιόμορφων κατά τη φθινοπωρινή μετανάστευση πάνω από τις αποικίες του Μαυροπετρίτη, με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον συγχρονισμένη με την αναπαραγωγική του περίοδο.

Το πρόγραμμα LIFE ElClimA αποσκοπεί στη διευκόλυνση της προσαρμογής του Μαυροπετρίτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσα από μια σειρά διαχειριστικών δράσεων. Συγκεκριμένα, οι στόχοι του προγράμματος αφορούν:

• τη βελτίωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας του είδους μέσω, (α) της μείωσης των απωλειών αβγών και των επιπέδων θνησιμότητας των νεοσσών, (β) της βελτίωσης της ποιότητας και αύξησης της διαθεσιμότητας θέσεων φωλιάσματος και (γ) της βελτίωσης της ποιότητας και αύξησης της διαθεσιμότητας τροφής σε επιλεγμένες αποικίες.
• τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης του είδους στις περιοχές αναπαραγωγής και διαχείμασης, μέσω (α) του προσδιορισμού των πεδίων τροφοληψίας, (β) της αξιολόγησης της ποιότητας των πεδίων τροφοληψίας και των επιπτώσεων των χρήσεων γης που απαντούν εκεί, (γ) της δημιουργίας ενός δικτύου ανταλλαγής γνώσεων και τεχνογνωσίας μεταξύ ειδικών και της οργάνωσης ημερίδων με σκοπό το σχεδιασμό και την προώθηση αποτελεσματικών αντισταθμιστικών μέτρων όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο.

Β) Καλές πρακτικές

Με βάση τα μέχρι τώρα αποτελέσματα αποδεικνύεται πως οι δράσεις του προγράμματος  αποτελούν καλές πρακτικές για την επίτευξη των στόχων του και συγκεκριμένα συνίστανται σε:

-τοποθέτηση τεχνητών φωλιών για Μαυροπετρίτες, που τους παρέχουν προστασία τόσο από υψηλές θερμοκρασίες, όσο και από ακραίες καιρικές συνθήκες, αλλά και την πιθανή μελλοντική μείωση της βλάστησης στις νησίδες,

-εξάλειψη αρουραίων από τις νησίδες που φωλιάζουν Μαυροπετρίτες, που βελτιώνει ουσιαστικά τόσο την κατάσταση διατήρησης του είδους, όσο και το οικοσύστημα των νησίδων και έτσι δίνει τη δυνατότητα να προσαρμοστούν καλύτερα στις όποιες μεταβολές,

-δημιουργία οάσεων ανεφοδιασμού για μικρόπουλα σε νησιά και νησίδες, που θα αυξήσει τη διαθεσιμότητα τροφής για τους Μαυροπετρίτες σε αυτές, και επίσης θα επιτρέψει τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης του είδους και τη δυνατότητα προσαρμογής του σε μεταβολές,

-χρήση μεθόδων τηλεμετρίας για τον προσδιορισμό και αξιολόγηση των περιοχών τροφοληψίας και διαχείμασης του είδους.

Η εμπειρία που αποκτήθηκε μέσα από το πρόγραμμα όσον αφορά την εφαρμογή και αποτελεσματικότητα των καλών αυτών πρακτικών, αλλά και τα αποτελέσματα μελετών που πραγματοποιήθηκαν για τη βελτίωση της υφιστάμενης γνώσης για το είδος θα αποκρυσταλλωθεί και παρουσιαστεί στον Οδηγό Ορθής Πρακτικής για τη διαχείριση των πεδίων τροφοληψίας του Μαυροπετρίτη, καθώς και για τη διατήρηση και βελτίωση των περιοχών αναπαραγωγής και των περιοχών διαχείμασης και στάθμευσης του είδους.

Ο συνδυασμός των δράσεων που υλοποιούνται στο πεδίο με ταυτόχρονη ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας και ευαισθητοποίηση πάνω σε θέματα που την ενδιαφέρουν αποτελεί την καλή πρακτική διάχυσης που εφαρμόστηκε στο πλαίσιο του έργο και είχε αξιόλογα αποτελέσματα.

Γ) Αποτελέσματα

Μέχρι σήμερα οι κύριες δράσεις του προγράμματος αφορούν:

1. Επικαιροποίηση της υφιστάμενης γνώσης για το είδος, ως προς το μέγεθος του αναπαραγόμενου πληθυσμού και την αναπαραγωγική επιτυχία στις περιοχές μελέτης.
2. Υλοποίηση της μεγαλύτερης σε έκταση δράσης εξάλειψης αρουραίων σε νησίδες στο Αιγαίο, με εμφανή ήδη αποτελέσματα εμφανή στην αναπαραγωγική επιτυχία του Μαυροπετρίτη, αλλά και στην ανάκαμψη των νησιωτικών οικοσυστημάτων. Η δράση πραγματοποιήθηκε σε νησίδες συνολικής έκτασης 700 εκταρίων.
3. Κατασκευή 1.000 τεχνητών φωλιών σε περιοχές αναπαραγωγής, από τις οποίες το 20-25% ήδη χρησιμοποιείται.
4. Αξιολόγηση του προτύπου ανεφοδιασμού μεταναστεύοντων στρουθιόμορφων.
5. Δημιουργία όασης ανεφοδιασμού για μεταναστεύοντα στρουθιόμορφα στα Αντικύθηρα, με αγορά αγροτεμαχίου έκτασης 1 εκταρίου. Αποτελεί μόλις τη δεύτερη αγορά έκτασης για την προστασία της φύσης μέσω προγράμματος LIFE στην Ελλάδα, μετά την παραλία Σεκάνια στη Ζάκυνθο.
6. Προσδιορισμός και αξιολόγηση των πεδίων τροφοληψίας του είδους κατά την περίοδο αναπαραγωγής και διαχείμασης με χρήση μεθόδων τηλεμετρίας.

Τα αποτελέσματα του προγράμματος θα ενσωματωθούν στον Οδηγό Ορθής Πρακτικής, το σημαντικότερο εργαλείο διάχυσης της εμπειρίας που αποκτήθηκε σε αρμόδιους φορείς. Οι φορείς που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα είναι τόσο κεντρικά το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όσο και τοπικά Φορείς Διαχείρισης νησιωτικών περιοχών, Δασαρχεία και άλλοι φορείς, αλλά και φορείς άλλων χωρών της Μεσογείου που φιλοξενούν το είδος. Οι καλές πρακτικές έτσι θα μπορέσουν να εφαρμοστούν σε άλλες περιοχές για το είδος αλλά και να αποτελέσουν παράδειγμα και έναυσμα για τη πιλοτική εφαρμογή τους για άλλα είδη προς την κατεύθυνση προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος, θα παραχθούν τα τελικά παραδοτέα των δράσεων διαχείρισης και παρακολούθησης, το After LIFE σχέδιο διαχείρισης του είδους και ο Οδηγός Ορθής Πρακτικής, που θα παρουσιαστεί σε διεθνές συνέδριο. Μετά το πέρας του προγράμματος θα συνεχιστεί η παρακολούθηση και συντήρηση των υποδομών, ενώ θα εφαρμοστούν δράσεις με βάση το σχέδιο διατήρησης After LIFE.