Μάιος 2020 - LIFE-IP 4 NATURA

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Το έργο LIFE-IP 4 NATURA φιλοδοξεί να ενισχύσει συνολικά την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην  Ελλάδα και την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για τη φύση. Αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη και συντονισμένη πρωτοβουλία για την υλοποίηση του Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας της χώρας για το Δίκτυο Natura 2000 σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Συγκεκριμένα αποσκοπεί: 

• στη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης τύπων οικοτόπων και ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος,
• στην ολοκληρωμένη διαχείριση του δικτύου Natura 2000,
• στην ενδυνάμωση των αρχών και υπηρεσιών που είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή της νομοθεσίας για τη φύση,
• στην ενεργό συμμετοχή των εμπλεκόμενων φορέων στη διατήρηση και διαχείριση των περιοχών Natura 2000,
• στην ευρεία ενημέρωση του ελληνικού κοινού αναφορικά με το δίκτυο Natura 2000 και τη σημασία του στη συμμετοχή των πολιτών και την υιοθέτηση νοοτροπιών και συμπεριφορών θετικών απέναντι στις περιοχές Natura,
• στην κινητοποίηση συμπληρωματικών χρηματοδοτήσεων για την επίτευξη των στόχων των οδηγιών για τη φύση στην Ελλάδα.

Β) Καλές πρακτικές

Κατά τη 1^η φάση υλοποίησης του έργου, μια σειρά σημαντικών βημάτων πραγματοποιήθηκε για τη διασφάλιση της ενεργούς συμμετοχής των εμπλεκόμενων μερών:

α) η διαδικασία επιλογής  των ειδών και του οικότοπου για την εκπόνηση, θεσμοθέτηση και υλοποίηση Σχεδίων Δράσης, σύνταξης των προδιαγραφών των Σχεδίων Δράσης και εκπόνησης των Σχεδίων Δράσης περιέλαβε στοχευμένες συναντήσεις και ημερίδες εργασίας με ειδικούς σε θέματα διατήρησης και προστασίας καθώς και με εμπλεκόμενους  φορείς;
β) στη διαδικασία χαρτογράφησης και ανάλυσης των εμπλεκομένων αρμόδιων υπηρεσιών, παραγωγικών φορέων και λοιπών κοινωνικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στις περιοχές Natura 2000 καταγράφηκε ο ρόλος, το ενδιαφέρον, οι γνώσεις και οι αντηλήψεις  των εμπλεκομένων για τις προστατευόμενες περιοχές, ενώ η έρευνα κοινής γνώμης κατέγραψε τον βαθμό γνώσης και τις αντιλήψεις του κοινού για το δίκτυο Natura 2000;
γ) το Στρατηγικό Πλάνο Επικοινωνίας και Διάχυσης Αποτελεσμάτων του έργου παραθέτει τους αμιγώς επικοινωνιακούς αλλά και τους στρατηγικούς στόχους της δράσης, ενώ περιγράφει και τα βασικά κοινά στα οποία απευθύνεται η σχεδιαζόμενη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης;
δ) η διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου πραγματοποιήθηκε μέσω συμμετοχής σε συνέδρια και συναντήσεις;
ε) στο πλαίσιο του σχεδιασμού και ανάπτυξης της δράσης για την ενίσχυση των ικανοτήτων των εμπλεκόμενων μερών και τελικών χρηστών πραγματοποιήθηκε η επιλογή των κοινών-στόχων της κατάρτισης και των θεματικών κύκλων;
στ) η διαδικασία ανάπτυξης του Συστήματος Υποστήριξης Αποφάσεων περιέλαβε  επίσης τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών για τον προσδιορισμό των απαιτήσεων των χρηστών;
ζ) η εκπόνηση/αναθεώρηση του ΠΔΠ 2021-2027 περιέλαβε μια διαδικασία συμμετοχής ενδιαφερόμενων φορέων και ιδιωτών (διοργάνωση ειδικής ημερίδας, πλατφόρμα κατάθεσης προτάσεων, επικοινωνία) και
η) ο συντονισμός των συμπληρωματικών χρηματοδοτήσεων βασίστηκε στη συμμετοχή των διαχειριστικών αρχών που επιτεύχθηκε μέσω συναντήσεων και σχετικής επικοινωνίας.

Η πρώτη «εκδήλωση δικτύωσης ελληνικών έργων LIFE Nature & Biodiversity» ήταν η εκπροσώπηση δεκατριών ενεργών έργων LIFE, που διοργανώθηκε από το LIFE-IP 4 NATURA και την Ελληνική Ομάδα Εργασίας LIFE (Αθήνα, 23-24 Οκτωβρίου 2019). Η εκδήλωση «Δικτύωση έργων LIFE για τη φύση και τη βιοποικιλότητα στην Ελλάδα»  οργανώθηκε από το LIFE-IP 4 NATURA και την Ελληνική Task Force για το Πρόγραμμα LIFE για πρώτη φορά στην Ελλάδα (Αθήνα, Οκτώβριος 2019). Στην εκδήλωση συμμετείχαν εκπρόσωποι όλων των ενεργών έργων LIFE τα οποία υλοποιούνται στην Ελλάδα.

Γ) Αποτελέσματα

Στο πλαίσιο του έργου σε εθνική κλίμακα θα πραγματοποιηθούν οι παρακάτω δράσεις:

1. εκπόνηση, θεσμοθέτηση και υλοποίηση σχεδίων δράσης ειδών και οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος;
2. χαρτογράφηση των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους (MAES);
3. ανάπτυξη και Λειτουργία Συστήματος Υποστήριξης Αποφάσεων (DSS) για τη διαχείριση των περιοχών Natura 2000;
4. δημιουργία ενός διαδραστικού και διαλειτουργικού συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών (ppGIS) / webGIS για την οπτικοποίηση και την παρακολούθηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών;
5. χαρτογράφηση και ανάλυση των εμπλεκόμενων αρμόδιων υπηρεσιών, παραγωγικών φορέων, και κοινωνικών εταίρων που δραστηριοποιούνται στις περιοχές Natura 2000;
6. ευρεία εκστρατεία ενημέρωσης για το δίκτυο Natura 2000 με επίκεντρο τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Natura 2000;
7. επικαιροποίηση του πλαισίου δράσεων προτεραιότητας για το δίκτυο Natura 2000 για την περίοδο 2021-2027 ώστε να υπάρξει καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων για τις περιοχές Natura 2000;
8. συντονισμός και παρακολούθηση των έργων που αφορούν τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 και χρηματοδοτούνται από όλες τις υπάρχουσες ευρωπαϊκές και εθνικές πηγές.

Οι παρακάτω δράσεις θα υλοποιηθούν σε πολυπεριφερειακή χωρική κλίμακα:

α) πιλοτική εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης των περιοχών του δικτύου Natura 2000 σε 4 γεωγραφικές περιοχές της χώρας (Περιφέρειες Αττικής, Κρήτης,Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και τα χωρικά όρια Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας).
β) κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού που είναι αρμόδιο για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών και δημιουργία νέων σύγχρονων εργαλείων άσκησης πολιτικής, τα οποία θα διευκολύνουν τη λήψη ορθών αποφάσεων από στελέχη όλων των επιπέδων της δημόσιας διοίκησης για την καλύτερη διαχείριση των περιοχών Natura 2000.
γ) εφαρμογή χαρτογράφησης και αξιολόγησης των οικοσυστημικών υπηρεσιών (ΜΑΕΣ) σε πιλοτικές περιοχές.

Τα αποτελέσματα για την 1η φάση υλοποίησης του έργου περιγράφονται εν συντομία παρακάτω:

Συνολικά στο πλαίσιο του Έργου LIFE-IP, θα εκπονηθούν, θεσμοθετηθούν και υλοποιηθούν 12 Σχέδια Δράσης  που αφορούν συνολικά έναν οικότοπο, τρία είδη ορνιθοπανίδας, έξι είδη ιχθυοπανίδας, δύο κητώδη είδη, δύο είδη χερσαίων θηλαστικών, ένα είδος θαλάσσιου θηλαστικού, ένα  είδος ασπονδύλων, ένα  είδος αμφιβίων, ένα είδος ερπετών  και ένα είδος χλωρίδας.  Σημειώνεται ότι το Σχέδιο Δράσης για τη θαλάσσια χελώνα εκπονείται στο πλαίσιο του έργου LIFE EUROTURLES (LIFE15 NAT/HR/000997) και θα θεσμοθετηθεί στο πλαίσιο του έργου LIFE-IP 4 NATURA. Οχτώ (8) Σχέδια Δράσης ολοκληρώθηκαν κατά τη Α’ φάση του έργου και άλλα τέσσερα (4) Σχέδια Δράσεις θα ολοκληρωθούν κατά τη Β’ φάση του έργου.

H ανάπτυξη κατάλληλης μεθοδολογίας και η δημιουργία Βάσης Δεδομένων σε περιβάλλον GIS - Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών που συγκεντρώνει σε μια δομή όλα τα περιβαλλοντικά διαθέσιμα γεωχωρικά δεδομένα, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία.

Εκπονήθηκαν  ο Τεχνικός-Μεθοδολογικός Οδηγός για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση των τύπων οικοσυστημάτων και των οικοσυστημικών υπηρεσιών τους στην Ελλάδα, σε εθνική, περιφερειακή και τοπική κλίμακα  και ο Εθνικός Κατάλογος Δεικτών Οικοσυστημικών Υπηρεσιών.

Αναπτύχθηκε η κατάλληλη μεθοδολογία και  πραγματοποιήθηκε λεπτομερής χαρτογράφηση και ανάλυση των εμπλεκόμενων αρμόδιων υπηρεσιών, παραγωγικών φορέων, και λοιπών κοινωνικών ομάδων που δραστηριοποιούνται στις περιοχές Natura 2000. Εκπονήθηκε ο σχετικός Οδηγός χαρτογράφησης και ανάλυσης εμπλεκομένων  μερών.

Στο αρχικό στάδιο του σχεδιασμού του προγράμματος κατάρτισης το οποίο ολοκληρώθηκε στην πρώτη φάση του έργου,  παρουσιάστηκε το εμπειρικό και θεωρητικό πλαίσιο, εντός του οποίου αναπτύσσεται ο σχεδιασμός των δράσεων capacity building  και αναλύθηκαν τα εξής θέματα: α) επιλογή κοινών-στόχων της κατάρτισης, β) επιλογή θεματικών κύκλων, γ) βασικές αρχές και γενικό πλάνο των δράσεων κατάρτισης, και δ) δείκτες αξιολόγησης.

Για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος παρακολούθησης το οποίο θα παρέχει άμεση και συνεχή πληροφόρηση σχετικά με την πρόοδο της υλοποίησης του Ελληνικού Πλαισίου Δράσεων Προτεραιότητας (ΠΔΠ) 2014-2020 αναπτύχθηκε ενα πρωτόκολλο παρακολούθησης  το οποίο περιλαμβάνει 162 δείκτες που αντιστοιχούν σε 132 μέτρα του ΠΔΠ. Σύμφωνα με την 1^η Αναφορά για την παρακολούθηση της συμβολής του έργου στην υλοποίηση του ΠΔΠ 2014-2020, 11 δράσεις του έργου καθώς και άλλα 57 έργα/δράσεις  που χρηματοδοτούνται απο συμπληρωματικούς πόρους έχουν συνδεθεί με 63 μέτρα καλύπτοντας το 61% των μέτρων του ΠΔΠ 2014-2020. Λαμβάνοντας υπόψη το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για άμεση υποβολή του ΠΔΠ 2021-2027, η πρώτη έκδοση της εν λόγω αναφοράς, η οποία περιλαμβάνει 269 μέτρα προϋπολογισμού 2 δις. €, ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε τον Νοέμβριο του 2019.

Στο έργο LIFE IP 4 Natura έχουν συνδεθεί συμπληρωματικές χρηματοδοτήσεις συνολικού ύψους 360 Μ€ που αντιστοιχούν σε 43 Μ€ από το Ταμείο Συνοχής (ΤΑ), 78 Μ€ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), 237 Μ€ από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και 1 Μ€ από το Πράσινο Ταμείο, μετά από κάποιες τροποποιήσεις σε σχέση με την αρχική πρόταση. Ως προς την πορεία υλοποίησης των συμπληρωματικών χρηματοδοτήσεων, οι εντάξεις (χορηγήσεις) ανέρχονται σε συνολικό προϋπολογισμό 188.302.724 € (53%). Ποσό ίσο με 61.266.252 € (17%) είναι προς χορήγηση (υπόλοιπο εξειδικεύσεων / ανοιχτών προσκλήσεων), ενώ για το ποσό των 108.792.547 € (30%) δεν έχει ζητηθεί ακόμα εξειδίκευση (ΕΤΠΑ, ΤΣ) ή δεν έχει ενεργοποιηθεί το μέτρο (ΕΓΤΑΑ). Για το 91% των ενταγμένων ποσών έχουν γίνει νομικές δεσμεύσεις (συμβασιοποιημένα έργα). Συνολικά, το ποσό που έχει δαπανηθεί είναι 32.734.735 € και αντιστοιχεί σε ποσοστό 9% επί των 358 Μ€ που είχαν συνδεθεί με το LIFE IP 4 Natura στο Συμφωνητικό Επιχορήγησης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στο πλαίσιο των δράσεων ενημέρωσης και διάχυσης αποτελεσμάτων του έργου πραγματοποιήθηκε μια πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης ενώ ο σχεδιασμός και η ανάλυση της καμπάνιας επικοινωνίας οδήγησε στη διαμόρφωση ενός Στρατηγικό Πλάνου. Δημιουργήθηκαν το εγχειρίδιο ταυτότητας έργου, η ιστοσελίδα του έργου και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του έργου. Επίσης, παράχθηκαν και διανεμήθηκαν έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό. Συνολικά 500 άτομα συμμετείχαν στην εκδήλωση Natura 2000 Day 2019, ενώ για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε εκδήλωση δικτύωσης έργων LIFE για τη φύση και τη βιοποικιλότητα στην Ελλάδα,  η οποία οργανώθηκε από το LIFE-IP 4 NATURA και την Ελληνική Task Force για το Πρόγραμμα LIFE.

Οι προδιαγραφές και οι μεθοδολογίες που αναπτύχθηκαν και ολοκληρώθηκαν στην 1^η φάση του έργου και ειδικότερα το ‘Σχέδιο Περιεχομένων και Προδιαγραφών Σχεδίων Δράσης Ειδών και Οικοτόπων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος’ (Δράση Α.1), η έκθεση ‘Ανάπτυξη Βάσης Δεδομένων σε περιβάλλον GIS- Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών, για τη διαχείριση δεδομένων που αφορούν στη βιοποικιλότητα του δικτύου Natura 2000’ (Δράση Α.2), ο ‘Τεχνικός –Μεθοδολογικός Οδηγός για τον προσδιορισμό και την αξιολόγηση των τύπων οικοσυστημάτων και των οικοσυστημικών υπηρεσιών τους στην Ελλάδα, σε εθνική, περιφερειακή και τοπική κλίμακα’ και ο Εθνικός Κατάλογος Δεικτών Οικοσυστημικών Υπηρεσιών’ (Δράση Α.3) και τέλος  ο ‘Οδηγός χαρτογράφησης και ανάλυσης εμπλεκόμενων μερών’ (Δράση Α.4) είναι διαθέσιμα (www. edozoume.gr) και αναμένεται να εφαρμοστούν σε άλλα έργα και σε άλλες περιοχές και χώρες. Το ‘Σχέδιο Περιεχομένων και Προδιαγραφών Σχεδίων Δράσης Ειδών και Οικοτόπων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος’ μετά τη θεσμοθέτηση του, θα χρησιμοποιηθεί για  την προετοιμασία όλων των μελλοντικών Σχεδίων Δράσης για είδη και τύπους οικοτόπων στην Ελλάδα.

Στις 21 Μαΐου 2020 γιορτάζουμε μαζί την Ευρωπαϊκή Ημέρα Natura 2000. Η διαδικτυακή  εκδήλωση διοργανώνεται στο πλαίσιο του έργου από τη WWF Greece. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στη σελίδα του έργου στο facebook - Natura 2000 - Εδώ ζούμε.