Φεβρουάριος 2020 - ORGANIKO LIFE+

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

Γενικώς είναι αποδεκτό ότι η βιολογική γεωργία ευνοεί την περιβαλλοντική βιωσιμότητα αλλά δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία βελτίωσης κλιματικών δεικτών (πχ. εκπομπές αερίων θερμοκηπίου). Επίσης, δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία ότι τα βιολογικά τρόφιμα συσχετίζονται με καλύτερη κατάσταση της υγείας. Το έργο ORGANIKO LIFE+ δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις που μετριάζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία, το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Ο κύριος στόχος του έργου ήταν να αναδείξει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της βιολογικής γεωργίας και προϊόντων έναντι αυτών της συμβατικής.
Για την ανάδειξη αυτών των πλεονεκτημάτων χρησιμοποιήθηκαν οι κάτωθι δείκτες:

• Αποτελεσματικότητα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής
• Αγρονομική και περιβαλλοντική ποιότητα
• Δείκτες έκθεσης σε φυτοφάρμακα και βιοδείκτες οξειδωτικού στρες/φλεγμονής σε σχέση με συστηματική κατανάλωση βιολογικών τροφίμων από παιδιά

Β) Καλές πρακτικές

• Πορίσματα του έργου συζητήθηκαν στο Κοινοβούλιο της Κύπρου στις αρχές Απριλίου 2018 μέσω ερωτήματος μελών της Βουλής σχετικά με τον αντίκτυπο του έργου. Αυτά τα συμπεράσματα καθώς και τα ευρήματα του ORGANIΚO LIFE+, είχαν παρουσιαστεί σε ημερίδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, τον Μάιο 2018, στην παρουσία πέντε ευρωβουλευτών, οι οποίοι ενημερώθηκαν για τα μέχρι τότε αποτελέσματα του έργου. Επίσης, η πρόοδος και αποτελέσματα του έργου είχαν συζητηθεί με σημαντικούς φορείς στην Ιταλία, όπως το Υπουργείο Γεωργίας, τους εθνικούς φορείς FEDERBIO, AIAB και τους διεθνείς οργανισμούς FAO, IFOAM, και EFSA.
• Οι επιτόπου μετρήσεις εκπομπών υποξειδίου του αζώτου από το έδαφος, σε συστήματα παραγωγής κριθαριού που υπολογίστηκαν από το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών κατά τη διάρκεια του έργου ORGANIKO LIFE+, αναμένεται να μειώσουν το εθνικό κόστος εκπομπών κατά €2.270.000 (αδημοσίευτοι υπολογισμοί από το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας) ανά έτος. Τα αποτελέσματα του έργου θα μπορούν να μεταφερθούν σε περιοχές της ΕΕ αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Νοτιοανατολικής Μεσογείου που έχουν παρόμοιες κλιματολογικές συνθήκες με εκείνες της Κύπρου.
• Στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις πτυχές της γεωργίας, των τροφίμων και της δημόσιας υγείας, με έμφαση στην περιοχή της Μεσογείου, επικεντρώθηκε το διήμερο διεθνές συνέδριο CLIMATICO 2019, στις 11-12 Απριλίου, που διοργάνωσε η ομάδα του έργου. Συμμετείχαν σύνεδροι από διάφορες χώρες, όπως Σερβία, Γερμανία, Ελλάδα, Ολλανδία, Λίβανος, Ιταλία και Κύπρος. Ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, Κώστας Καδής, τόνισε στον χαιρετισμό του, ότι η Κύπρος επηρεάζεται ήδη από την κλιματική αλλαγή, κυρίως λόγω φαινομένων όπως ψηλές θερμοκρασίες, παρατεταμένες ξηρασίες και ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό αναμένεται να έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για τη γεωργία και την παραγωγή τροφίμων, καθώς και την υποβάθμιση των υδάτινων και εδαφικών πόρων, πρόσθεσε, ενώ μέσω του χαιρετισμού του εξέφρασε τη στήριξη του Υπουργείου σε προσπάθειες που προωθούν την καινοτομία για ένα καλύτερο περιβάλλον, διασφαλίζοντας παράλληλα μια σταθερή γεωργική ανάπτυξη. Συνεχάρη επίσης τους διοργανωτές του συνεδρίου, αναφέροντας ότι αποτελεί την επιτομή των προσπαθειών των ερευνητικών ομάδων και των κυβερνητικών τμημάτων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ORGANIKO LIFE+.
• Η ομάδα του έργου συνέβαλε στις συζητήσεις για την ενσωμάτωση των βιολογικών προϊόντων στο προσφάτως αναθεωρημένο Σχέδιο Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων για την Κύπρο, ιδιαίτερα όσον αφορά τα σχολεία, με την ενσωμάτωση ενός νέου κανόνα που ζητά από τις αρχές των δημοτικών σχολείων να συμπεριλάβουν συγκεκριμένα βιολογικά προϊόντα στα μενού των σχολικών καντινών.
• Τη Διακήρυξη για τη διατροφή στα σχολεία διατύπωσαν οι συμμετέχοντες κατά την εκδήλωση που οργάνωσε η ομάδα του έργου τον Δεκέμβριο 2018 στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ). Οι συμμετέχοντες, οι οποίοι προέρχονταν από πανεπιστήμια, κυβερνητικούς φορείς, συνδέσμους και ομοσπονδίες επιδιώκουν και υποστηρίζουν την προώθηση στοχευμένων δράσεων για να προαχθεί ουσιαστικά η υγεία και ευεξία των παιδιών στη δημοτική και μέση εκπαίδευση. Κάποιες από τις εισηγήσεις είναι οι εξής: (α) Αναθεώρηση συμβολαίων με τα κυλικεία και αναβάθμιση της λειτουργίας των Επιτροπών Εποπτείας των κυλικείων σε κάθε σχολείο (β) Υποχρεωτική Επιμόρφωση για όλους τους γονείς σε θέματα παιδικής διατροφής και άσκησης μέσω του Συνδέσμου Γονέων (γ) Μετατροπή όλων των δημοτικών σχολείων σε ολοήμερα με καθορισμένο διαιτολόγιο που να προάγει τη σωστή υγιεινή διατροφή (δ) Σύσταση κρατικού Φορέα Τροφίμων με ολιστική προσέγγιση σε θέματα διατροφής και υγείας.
• Το έργο και οι δράσεις του υιοθετήθηκαν από καινοτόμες πρωτοβουλίες στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), όπως το Πράσινο Γραφείο του ΤΕΠΑΚ και την Επιτροπή Εξισορρόπησης Εργασίας-Ζωής. Το Πράσινο Γραφείο συμμετείχε ως συνδιοργανωτής στις δύο βιολογικές αγορές βραχείας αλυσίδας που οργάνωσε η ομάδα έργου στο ΤΕΠΑΚ.
• Σε σημαντικό βήμα για την εφαρμογή της πολιτικής των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων στις Δημόσιες Υπηρεσίες έχει προβεί η Διεύθυνση Δημοσίων Συμβάσεων με τη συμφωνία που υπέγραψε με προμηθευτές/παραγωγούς βιολογικών τροφίμων. Σε πρόσφατη επιστολή (26 Μαρτίου 2018) προς τους γενικούς διευθυντές των τριών υπουργείων (Παιδείας και Πολιτισμού, Υγείας και Άμυνας), παρουσιάζεται η λίστα με τα βιολογικά προϊόντα που έχουν κατοχυρωθεί και συστήνεται όπως τα προαναφερόμενα υπουργεία προβούν σε αγορές βιολογικών τροφίμων είτε βάσει της κατοχυρωμένης λίστας ή μέσω διαγωνισμών από τις υπηρεσίες τους. Το πρόγραμμα ORGANIKO LIFE+ χαιρετίζει τη συμφωνία αφού είχε κάνει διάφορες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια προς αυτή την κατεύθυνση, όπως συναντήσεις με ενδιαφερόμενους φορείς, ενημερωτικά σεμινάρια και συστήματα βραχείας αλυσίδας αγοράς βιολογικών προϊόντων στο πανεπιστήμιο.
• Η ομάδα έργου κατέθεσε πρόταση για την πρόσκληση για Βιολογικές Καινοτομίες 2017 σε επίπεδο ΕΕ με τίτλο "Ο βιολογικός τρόπος ζωής αρχίζει στο δημοτικό σχολείο". Η συγκεκριμένη πρόταση ήταν από τις επιλαχούσες εφαρμογές και η κριτική επιτροπή την βρήκε πολλά υποσχόμενη. Η πλατφόρμα της EU TP Organics την παρουσίασε στο Innovation Arena στην ιστοσελίδα της (http://tporganics.eu/organic-lifestyle-starts-at-primary-school/).
• Το Υπουργικό Συμβούλιο τον Φεβρουάριο 2019, ενέκρινε τα προγράμματα για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Η ομάδα του έργου ORGANIKO LIFE+ χαιρετίζει αυτή την απόφαση η οποία είναι άκρως ευθυγραμμισμένη με τα αποτελέσματα και τις συστάσεις της ομάδας του έργου. Τα προτεινόμενα μέτρα είναι στη σωστή κατεύθυνση και θα χρειάζονται διαρκή παρακολούθηση και αξιολόγηση για αποτελεσματικότερη εφαρμογή των παρεμβατικών μέτρων για τα παιδιά της Κύπρου.

Γ) Αποτελέσματα

Τα κύρια αποτελέσματα του έργου ORGANIKO LIFE+, το οποίο ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο 2019, μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω:

1. Εθνικό Συμβουλευτικό Σχέδιο
   Το έργο ORGANIKO LIFE+ κατέθεσε σχέδιο δράσης στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, προτείνοντας βιώσιμες δράσεις και μέτρα που βελτιώνουν σημαντικά το υφιστάμενο «Εθνικό σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας» της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σκοπός του σχεδίου δράσης είναι να βοηθήσει στην επικαιροποίηση και εφαρμογή αποτελεσματικότερων πολιτικών για την ανάπτυξη του τομέα της βιολογικής γεωργίας στην Κύπρο. Το Υπουργείο αποδέχθηκε το εν λόγω σχέδιο και θα συζητηθεί σύντομα το σχέδιο εφαρμογής του.

2. Βιολογική γεωργία και κλίμα
   -Αναπτύχθηκαν βελτιωμένα πρωτόκολλα πρακτικών βιολογικής γεωργίας για καλλιέργειες μήλων και κριθαριού προσαρμοσμένα στο κλίμα και εδάφη της Κύπρου (μπορείτε να τα βρείτε στην ιστοσελίδα του έργου.
   -Τα ευρήματα του Ινστιτούτου Γεωργικών Ερευνών κατά τη διάρκεια του έργου, υποδηλώνουν ότι έχει υπερεκτιμηθεί το μέγεθος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα γεωργικά οικοσυστήματα στην Κύπρο, και συνακόλουθα το εκτιμώμενο κόστος για την Κυπριακή Δημοκρατία.
   -Η εφαρμογή των κομποστοποιημένων υλικών και ο κατάλληλος σχεδιασμός αμειψισποράς έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα συστήματα βιολογικής καλλιέργειας χωρίς τη μείωση της παραγωγικότητας.

3. Βιολογική διατροφή και υγεία
   Τα αποτελέσματα της κλινικής τυχαιοποιημένης έρευνας στην Κύπρο με θέμα «Βιολογική διατροφή και υγεία παιδιών» δημοσιεύτηκαν στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό PLOS ONE (http://bit.ly/2QZOXXY). Τα πειραματικά αποτελέσματα της έρευνας ORGANIKO έδειξαν:
   -το όφελος της βιολογικής διατροφής στη σημαντική μείωση του χημικού φορτίου των φυτοφαρμάκων
   -σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα βιοδεικτών οξειδωτικών στρες/φλεγμονής λόγω της μείωσης του φορτίου των φυτοφαρμάκων σε παιδιά ηλικίας 10-12 ετών στην Κύπρο.

4. Αυξητική τάση στην αγορά βιολογικών τροφίμων
   Έρευνες καταναλωτών (2016 και 2019) κατέδειξαν ότι οι καταναλωτές ενδιαφέρονται για τα βιολογικά προϊόντα, αλλά είναι σκεπτικιστές όσον αφορά την ποιότητα και την αυθεντικότητά τους. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι υπάρχει μια αργή αλλά δυναμική εξέλιξη τους στην Κυπριακή Δημοκρατία πιθανώς λόγω των πολιτικών της ΕΕ και των εθνικών πολιτικών για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας, ενώ σημαντικό ρόλο έχει να δείξει το έργο ORGANIKO LIFE+ με την πραγματοποίηση πολυάριθμων εκδηλώσεων και εκστρατειών για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας και των προϊόντων αυτής.