Φεβρουάριος 2019 - LIFE CONOPS

Α) Ταυτότητα έργου

Περιγραφή/Σκοπός

H ελεύθερη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων μέσω του εμπορίου και των ταξιδιών έχει διευκολύνει την εξάπλωση των μη ιθαγενών ειδών (non-native species) σε ολόκληρη τη γη. Τα φυτά και τα ζώα που εισέρχονται σε νέους βιότοπους μπορούν να αλλοιώσουν τη φυσική χλωρίδα ή πανίδα και να βλάψουν το περιβάλλον ακόμη και τον άνθρωπο. Οι εν λόγω οργανισμοί είναι γνωστοί ως «χωροκατακτητικά είδη» (invasive species).

Ειδικότερα για τα κουνούπια, αρκετά είναι τα είδη τα οποία είναι χωροκατακτητικά (invasive mosquito species-IMS) και έχοντας εισαχθεί στην Ευρωπαϊκή επικράτεια βρήκαν ιδανικές περιβαλλοντικές και κλιματολογικές συνθήκες. Ένας εκπρόσωπος της ομάδας αυτής είναι το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus). Το αποτέλεσμα της εισαγωγής του συγκεκριμένου κουνουπιού στην Ευρώπη ήταν η εγκατάστασή του. Υπολογίζεται ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής το πρόβλημα των χωροκατακτητικών κουνουπιών θα επιδεινωθεί στο άμεσο μέλλον.

Για το σκοπό αυτό, το έργο, LIFE CONOPS μεταξύ άλλων, στοχεύει:

1. Στην εγκατάσταση ενός δικτύου 12 πρωτότυπων συσκευών παρακολούθησης για την εντομολογική επιτήρηση χωροκατακτητικών ειδών κουνουπιών σε επιλεγμένες περιοχές υψηλού ρίσκου στην Ελλάδα και την Ιταλία,
2. Στα απαραίτητα ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης για τον έλεγχο των χωροκατακτητικών ειδών κουνουπιών τώρα και στο μέλλον.

Β) Καλές πρακτικές

1. Τα σχέδια διαχείρισης αποτελούν μια περιεκτική, πρακτική μεθοδολογία που έχει στόχο να βοηθήσει τους αρμόδιους φορείς να οργανώσουν τη διαχείριση των χωροκατακτητικών κουνουπιών. Από τον Αύγουστο του 2016 τα διαχειριστικά σχέδια του έργου LIFE CONOPS υιοθετήθηκαν από το Υπουργείο Δημόσιας Υγείας (σε μορφή υπουργικής εγκυκλίου) με στόχο την αντιμετώπιση των ασθενειών που μεταδίδονται με είδη του γένους Aedes (Δάγκειος, Chikungunya και Ζίκα). Στην Ιταλία, στο πλαίσιο του έργου LIFE CONOPS, έγιναν βελτιώσεις στα υφιστάμενα σχέδια διαχείρισης, με τον ποιοτικό έλεγχο στη διαχείριση εισαγόμενων κρουσμάτων και την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη χρήση Diflubenzuron (εγκεκριμένο προνυμφοκτόνο ευρύτατα χρησιμοποιούμενο στην ΕΕ).
2. Η Πρωτότυπη συσκευή παρακολούθησης (MD) σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκαν 12 ίδιες συσκευές, οι οποίες δοκιμάστηκαν ώστε να συνδράμουν στην αποτελεσματική εντομολογική επιτήρηση των χωροκατακτητικών ειδών κουνουπιών σε περιοχές υψηλού ρίσκου. Τα σημαντικότερα καινοτόμα χαρακτηριστικά της είναι η δυνατότητα συνεχούς λειτουργίας για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός, η απομακρυσμένη διαχείριση, ενώ είναι εξοπλισμένη με μετεωρολογικό σταθμό και έχει τη δυνατότητα να συντηρεί τα συλλεχθέντα δείγματα σε χαμηλή θερμοκρασία.
3. Η στρατηγική «πόρτα-πόρτα» μπορεί να προτρέψει τους πολίτες να συμμετάσχουν από κοινού στην μείωση των εστιών αναπαραγωγής των κουνουπιών. Η μεθοδολογία υλοποιεί μια εκπαιδευτική εκστρατεία με στόχο τη μείωση των εστιών αναπαραγωγής των κουνουπιών. Η μεθοδολογία «πόρτα-πόρτα» υλοποιήθηκε σε ιδιωτικούς χώρους (νοικοκυριά) στον Δήμο του Παλαιού Φαλήρου (Ελλάδα) καθώς και σε σχολεία και χώρους φιλοξενίας προσφύγων στην Μπολόνια (Ιταλία).
4. Η μέθοδος της εξαπόλυσης των στείρων εντόμων (Sterile Insect Technique – SIT) έναντι του Ασιατικού κουνουπιού τίγρης (Aedes albopictus). Το φθινόπωρο του 2018, σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ξεκίνησε η δοκιμαστική εφαρμογή της μεθόδου SIT στη Βραυρώνα (Δήμος Μαρκοπούλου). Η «φιλοσοφία» της τεχνικής βασίζεται στην απελευθέρωση στείρων αρσενικών εντόμων προκειμένου να διακοπεί η αναπαραγωγική διαδικασία των συγκεκριμένων ειδών κουνουπιών.

Γ) Αποτελέσματα

Με την ολοκλήρωση του έργου έχουν επιτευχθεί τα ακόλουθα αποτελέσματα:

• Η δημιουργία ενός εκτεταμένου δικτύου εντομολογικής επιτήρησης που παρέχει χρήσιμα δεδομένα σχετικά με την παρουσία, την εποχιακή διακύμανση και την πυκνότητα του πληθυσμού των χωροκατακτητικών κουνουπιών, παρέχοντας ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σχετικά με τα χωροκατακτητικά είδη και τις ασθένειες που μεταδίδονται με διαβιβαστές:
  • Πρωτότυπη συσκευή παρακολούθησης, σε 12 επιλεγμένα σημεία εισόδου (αεροδρόμια, λιμάνια, κ.α.) σε Ελλάδα και Ιταλία.
  • Δίκτυο παγίδων ωοθεσίας σε περισσότερες από 15 επιλεγμένες περιοχές σε Ελλάδα και Ιταλία.
• Τα ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης του LIFE CONOPS για την παρακολούθηση του πληθυσμού και τον έλεγχο των χωροκατακτητικών κουνουπιών σε περιοχές υψηλού κινδύνου είναι διαθέσιμα για όλες τις αρμόδιες αρχές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε χώρες της ΕΕ.
• Η ανάλυση κινδύνου για την Ελλάδα και την Ιταλία τόσο στις παρούσες κλιματολογικές συνθήκες όσο και σε μελλοντικά σενάρια κλιματικής αλλαγής. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται με τη μορφή χαρτών για τα πιο σημαντικά, από υγειονομικής άποψης, χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών.
• Η κοινωνικοοικονομική αξιολόγηση των επιπτώσεων από την παρουσία των χωροκατακτητικών ειδών κουνουπιών καθώς και την επίδραση των σχεδίων διαχείρισης του έργου. Τα συγκεκριμένα αποτελέσματα είναι διαθέσιμα στους αρμόδιους φορείς προκειμένου να ενισχύσουν την τεχνογνωσία τους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (πχ εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με τα συγκεκριμένα είδη κουνουπιών).
• Περισσότερα από 100 άρθρα στον εθνικό ή/και τοπικό τύπο και πάνω από 20 συνεντεύξεις σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές.
• Περισσότερα από 10 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές.
• Το βίντεο του έργου LIFE CONOPS με πληροφορίες σχετικά με τα κουνούπια, τα μέτρα προστασίας και πρόληψης για τη μείωση των εστιών αναπαραγωγής έχει περισσότερες από 44.000 προβολές.
• Η ιστοσελίδα του έργου LIFE CONOPS αριθμεί περισσότερους από 99.100 επισκέπτες και περισσότερες από 248.000 προβολές σελίδων.